Monika Herceg, Chorwacja. Aleksandra Wojtaszek

2024: Monika Herceg

„Okres ochronny.” Moniki Herceg to zbiór intymnych wierszy, w których wiedza o naukach przyrodniczych zawiązała pakt z poezją. Poetka opowiada o osobistym doświadczeniu wojny i uchodźstwa. Tytuł tomu nawiązuje do czasu pozornej ciszy, zawieszenia broni. W tej właśnie ciszy słowa poetki dudnią ciężkim, zdyszanym galopem. Opowieść o kobiecym bólu, przemocy i osamotnieniu, których doświadczenie wychodzi poza ciało, biegnie wartko, choć niesie ze sobą ogromny ciężar. Poetka sięga do realizmu magicznego, aby pogodzić dwa światy: ten, który nas otacza i zdarza się, że atakuje, i ten wypływający z naszego wnętrza. Wyobrażenia meandrują w znaczenia, znaczenia zmieniają szyki, by uderzyć w mocnej, zdecydowanej frazie. „Lovostaj.” daje nadzieję – okres ochronny to czas, gdy można się schować, wygoić rany, by z czasem znaleźć głębokie ukojenie w bliskości. Monika Herceg jest aktywistką, dramaturżką, redaktorką i scenarzystką. To najczęściej nagradzana chorwacka poetka młodego pokolenia.

 

W uzasadnieniu werdyktu Jury Nagrody EPW czytamy:
„Poezja Moniki Herceg to przejmujący krzyk wolności. Rodzi się z niego nowy, odważny głos młodego pokolenia. Po raz kolejny głos ten przychodzi z Bałkanów, choć tym razem nie koncentruje się na wojennej traumie, a w głównej mierze na losie kobiet. Mimo częstych odwołań do mitologii, poetycki głos Moniki Herceg nie opisuje jednak wątków mitologicznych, a raczej daje świadectwo „nawiedzenia” mocą starożytnych bogiń i bogów. Obdarzony dużą siłę emocjonalną, doskonale łączy się z wiedzą naukową, do tej pory rzadko wykorzystywaną w poezji. Warta podkreślenia jest niezwykle konsekwentna i przemyślana konstrukcja tomu poetyckiego, pozwalająca autorce stworzyć całe uniwersum, cechujące się głęboką autorefleksją nad miejscem podmiotu lirycznego i tożsamością kobiety. Poezja Moniki Herceg przywraca młodemu pokoleniu wolność do niezgody na obecny stan świata i daje temu wiarygodne świadectwo.”

Przeczytaj laudację Jury dla Moniki Herceg i Aleksandry Wojtaszek.

Przeczytaj przemowę Moniki Herceg wygłoszoną podczas uroczystości wręczenia Nagrody.

Przeczytaj przemowę Aleksandry Wojtaszek wygłoszoną podczas uroczystości wręczenia Nagrody.

Monika Herceg

MONIKA HERCEG (ur. 1990) – chorwacka poetka, scenarzystka, dramaturżka, redaktorka i aktywistka. Autorka tomów poetyckich „Početne koordinate” (2018), „Lovostaj.” (2019) i „Vrijeme prije jezika” (2020), a także dramatów „Gdje se kupuju nježnosti” (2020), „Ubij se, tata” (2020) i „Zakopana ćuda” (2020). Jest najczęściej nagradzaną poetką młodego pokolenia w Chorwacji, otrzymała wiele prestiżowych krajowych i międzynarodowych wyróżnień, m.in.: Goran za mlade pjesnike, Kvirin, Fran Galović, Slavić, Mostovi Struge, Na vrh jezika, Biber, Zvonko Milković i Lapis Histriae. Pracuje jako redaktorka w jednym z największych chorwackich wydawnictw Fraktura, należy także do redakcji czasopisma „Poezija“. Jako poetka jest częścią platformy Versopolis, a jej wiersze zostały przełożone na piętnaście języków – ostatnio ukazało się ukraińskie wydanie jej debiutanckiego tomu wierszy. Prowadzi cykliczne spotkania poświęcone poezji kobiet, a za swoją działalność aktywistyczną na rzecz równouprawnienia otrzymała nagrodę Strašne žene. Jako dziecko musiała z powodu wojny opuścić swój dom rodzinny – obecnie angażuje się także w działania na rzecz uchodźców. Z wykształcenia fizyczka, dzieciństwo spędziła w małej wiosce Pecki niedaleko Petrinji. Jest matką dwójki dzieci, mieszka i pracuje w Zagrzebiu.

Fot. Sanda Šimunović

Aleksandra Wojtaszek

ALEKSANDRA WOJTASZEK (ur. 1991) – kroatystka, doktor literaturoznawstwa, asystentka w Instytucie Filologii Słowiańskiej UJ. Studiowała w Krakowie, Zagrzebiu i Belgradzie. Współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym” i „Herito”; publikuje m.in. w „Dużym Formacie”, „Dzienniku Gazecie Prawnej”, „Odrze”, „Krytyce Politycznej”, „New Eastern Europe”, „Porównaniach” oraz chorwackim magazynie „Ubiq”. Jako tłumaczka jest stypendystką międzynarodowego programu CELA i laureatką Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO. W 2023 roku ukazała się jej książka reportaży o współczesnej Chorwacji „Fjaka” (Czarne) oraz przekład tomu wierszy serbskiej poetki Radmili Petrović pt. „Moja mama wie, co się wyprawia w miastach” (Biuro Literackie). Urodziła się we Frydmanie na Spiszu, mieszka w Krakowie.

Fot. Max Pflegel