Sigbjørn Skåden

Ma podwójny tytuł magisterski z literaturoznawstwa: jeden obronił na Uniwersytecie w Yorku pracą o karaibskim poecie Dereku Walcotcie, drugi na Uniwersytecie w Tromsø pracą o rozwoju saamskiej poezji w XX w. Jego debiutancką książkę (napisana w języku północnosaamskim), poemat epicki Skuovvadeddjiid gonagas (Król szewców, 2004), nominowano do Nagrody Literackiej Rady Nordyckiej. W 2012 r. był głównym gościem forum ludności autochtonicznej na festiwalu poetyckim w Medellín w Kolumbii.

Bohater tych wierszy, Jusup, jest odpowiednikiem Żyda Wiecznego Tułacza, a jednocześnie trubadurem Północy, przemykającym się przez języki (m.in. francuski i niemiecki) i idiomy – od patetycznych nawołań rodem z Apokalipsy św. Jana po krotochwilne rymowane zaśpiewki z wiejskiej karczmy. Poemat Sigbjørna Skådena, choć brzmi archaicznie, jest na wskroś współczesny. Wraz z prozaicznymi, niekiedy banalnymi przypisami, tworzy wielopoziomową sylwiczną opowieść o upadku i (nie)możliwości ekspiacji.

Tadeusz Dąbrowski

robienie własnego patentu

z północnosamskiego przełożyli Maria Sibińska i Svein Lund

Król szewców to umiejscowiona w kulisach okresu międzywojennego poetycka opowieść o saamskim młodzieńcu, Jusupie (saamski odpowiednik Józefa), który powraca na Północ, do rodzinnych stron, po wieloletniej wędrówce po południowych krainach. Przestrzeń, którą w opowiedzianej fragmentarycznymi obrazami podróży przemierza młody Saam, ma wymiar mentalny, kulturowy, językowy: na doświadczenia przemierzanej drogi składają się nie tylko odrzucenie i niezrozumienie przez tych, których jest się częścią, pogarda Obcych, duchowy kryzys w zetknięciu z duszną religijnością chrześcijańskiej wspólnoty, tęsknota za wielkim światem, miłość do pięknej Thei, ale również językowa polifonia świata otaczającego „wędrujące ja”. Za tom ten Sigbjørn Skåden uzyskał nominację do Literackiej Nagrody Rady Nordyckiej w 2007 roku.

Cykl Notatki z samego serca ziem Saamów leśniego pogranicza, o wyraźnie autobiograficznym charakterze, powstał jako poetycki komentarz do instalacji przestrzennych. Notatki… traktujące o sztuce improwizacji – materialnej i niematerialnej – są podszytym humorem i autoironią spojrzeniem na saamską społeczność, gdzie niezwykle ceni się umiejętność radzenia sobie w ramach tego, co się już posiada. Niczego nie należy wyrzucać, raczej znaleźć pozornie nieprzydatnemu już elementowi nowe sfery zastosowania.

Saamowie leśnego pogranicza to społeczności wykształcone po części z grup saamskich pasterzy, którzy w ciągu XVII wieku, zarzuciwszy hodowlę reniferów i związany z nią półnomadyczny styl życia, osiedlali się w pobliżu norweskich wybrzeży okręgów Nordlandu i Troms, zakładając osady powyżej istniejących tam wcześniej gospodarstw, na terenach czesiowo zalesionych. Tradycyjnie była to kultura rolnicza, ale nastawiona również na korzystanie z zasobów oferowanych przez tereny otaczające ludzkie sadyby.

Maria Sibińska